Jak dobierać system ETICS do ociepleń budynków istniejących i do wtórnych ociepleń?

Każdy z materiałów, stosowanych w ramach systemu (rys. 1), pełni inną funkcję:

• termoizolacja zapewnia odpowiednią izolacyjność cieplną;
• zaprawa klejąca (oraz łączniki mechaniczne, jeżeli są stosowane) zapewnia odpowiednią stateczność konstrukcyjną układu;
• warstwa zbrojąca (warstwa zaprawy z wytopioną siatką np. z włókna szklanego) zapewnia odporność na uszkodzenia (np. na skutek uderzeń) oraz stanowi podłoże pod warstwę elewacyjną;
• warstwa elewacyjna (wyprawa tynkarska + opcjonalnie farba) zabezpiecza warstwy systemu przed oddziaływaniem warunków atmosferycznych oraz starzeniem jak również stanowi warstwę dekoracyjną.

Podłożem pod płyty termoizolacyjne generalnie mogą być:

• monolityczne lub prefabrykowane ściany betonowe (żelbetowe),
• nieotynkowane lub otynkowane ściany z elementów drobnowymiarowych (z cegły, bloczków lub pustaków betonowych, betonu komórkowego, silikatów, pustaków ceramicznych.

Wymogi formalno-prawne nakładają konieczność oznakowania systemu ociepleniowego znakiem „CE” lub znakiem budowlanym „B”. Oznacza to, że do obrotu może być wprowadzany system sprawdzonych i kompatybilnych materiałów, przebadanych i sprawdzonych przede wszystkim pod względem spełnienia wymogów podstawowych opisanych w § 5.1 ustawy Prawo budowlane – dalej w niniejszym artykule PB [1].

Najogólniej chodzi o bezpieczeństwo konstrukcji, pożarowe i użytkowania, ochronę akustyczną i termiczną, oszczędność energii oraz zagadnienia zdrowotne.

Tyle teoria. Jednak do wykonania ocieplenia wcale nie ma formalnego wymogu wykonywania projektu. Mało tego, w wielu przypadkach nie ma nawet obowiązku zgłoszenia zamiaru wykonywanych prac (§ 29 ustawy PB [1]).

Wybór materiałów termoizolacyjnych

Jeżeli nawet została wykonana dokumentacja, to na co zwrócić uwagę, aby nie zostać potem z kosztownymi do rozwiązania problemami? Jak wybrać materiał termoizolacyjny i wykonawcę? Na co zwrócić uwagę przy wyborze tynku, aby jak najdłużej zachować ładny wygląd elewacji, bez brudu i porażenia biologicznego? Jak wreszcie wykonać docieplenie już ocieplonego budynku?

Punktem wyjścia doboru systemu ociepleń powinna być analiza efektywności inwestycji na podstawie analizy kosztów eksploatacji oraz kosztów związanych z inwestycją.

Następnie trzeba przeanalizować specyfikę docieplanego budynku (materiał z którego wykonano ściany zewnętrzne, kształt budynku, wymagania estetyczne inwestora), jego przeznaczenie i lokalizację oraz środki finansowe, którymi dysponuje inwestor.

Wyprawy elewacyjne (tynki, farby) 

Wybierając tynk, szczególną uwagę zwrócić trzeba na tzw. trwałość eksploatacyjną systemu. Jest ona bezpośrednią wypadkową analizy oddziaływania otoczenia – czystości środowiska, obecności nasadzeń roślinnych, zbiorników wodnych, ekspozycji na słońce, warunków temperaturowych, intensywności opadów i ekspozycji na wiatr – na elewację oraz wymaganych parametrów samej wyprawy elewacyjnej. Tylko użycie materiałów adekwatnych do wyników tej analizy zapewni wymaganą trwałość eksploatacyjną.

Producenci systemów ociepleń mają w ofercie tynki mineralne i dyspersyjne (akrylowe, silikonowe, silikatowe i ich hybrydy), farby akrylowe, silikatowe, silikonowe, silikatowo-silikonowe i inne. Ich wybór powinien wynikać z aspektów technicznych oraz wymaganej odporności na porażenie biologiczne. Błędem jest traktowanie aspektów technicznych i estetycznych osobno.

Punktem wyjścia powinna być analiza intensywności obciążeń opadami atmosferycznymi. Wchłanianie wody przez podłoże podczas opadów jest konsekwencją zdolności do kapilarnego transportu wilgoci przez podłoże (tynk). Opisuje ją współczynnik nasiąkliwości powierzchniowej „w” wyrażony w [kg/m² h^1/2], oznaczający zdolność wchłaniania wody przez powierzchnię materiału i jej przebieg w czasie. Wchłonięta przez przegrodę (tynk i mur) podczas opadów woda musi ulec wyparowaniu w czasie, gdy nie ma opadów. 

Ze względu na opisane powyżej zjawiska rozróżnia się tynki hamujące wsiąkanie wody (niem. Wasser hemmende Putze) oraz tynki nie nawilżalne wodą (niem. Wasser abweisende Putze).

Warunkiem uznania tynku za nie nawilżalny wodą jest spełnienie przez związaną wyprawę następujących warunków (łącznie) [2]:

• S_D×w ≤ 0,2 kg/m h^1/2
  w ≤ 0,5 kg/m² h^1/2
• S_d ≤ 2,0 m

gdzie:

S_d – równoważny opór dyfuzyjny [m]

w – współczynnik nasiąkliwości powierzchniowej w [kg/m² h^1/2]

Tynk klasyfikowany jako hamujący wsiąkanie wody to taki, dla którego zachodzi relacja 

0,5 < w ≤ 2,0 kg/m² h^1/2.

Wpływ tych dwóch parametrów pokazuje fot. 1. Należy żądać od producentów pisemnego potwierdzenia parametrów, gwarantujących jak najniższą nasiąkliwość, oznaczającą także odporność na mróz.

Skutkiem wysokiej nasiąkliwości bowiem będzie pojawienie się z czasem grzybów pleśniowych lub alg. Ma to związek z zawilgoceniem samego tynku, jak i procesem wymywania substancji biocydowych, znajdujących się w wyprawach tynkarskich. Dalszym następstwem zwykle jest nawarstwianie się zabrudzeń eksploatacyjnych. Im wyższa paroprzepuszczalność (niższy S_d – równoważny opór dyfuzyjny), tym szybsze wysychanie warstw znajdujących się pod tynkiem i mniejsze niebezpieczeństwo kondensacji pary wodnej w przegrodzie. Jednak na trwałość eksploatacyjną (odporność na porażenie biologiczne i odporność mechaniczną) wpływ ma jeszcze kilka czynników.

Porównując właściwości tynków strukturalnych, trzeba wyodrębnić kilka cech determinujących ich zastosowanie. Jednak producenci tynków w wielu sytuacjach nadużywają marketingowych określeń, uwypuklając wybiórczo pewne cechy, a pomijając mankamenty. Gorzej, gdy na tej podstawie (marketingowych określeń) dobiera się rodzaj tynku, przyjmując np. jako jeden z wymogów „odporność na działanie wody tynku spękanego”, a łatwość układania myli się z wrażliwością na układanie w warunkach, wychodzących poza zakres zaleceń technicznych.

Właściwości tynków strukturalnych

Porównanie właściwości tynków strukturalnych pokazano w tabeli 1., jednak konieczny jest do niej komentarz.

Elastyczność – to cecha mająca wpływ na odporność na uderzenia (im wyższa tym lepiej), jednak na udarność systemu ociepleń ma także wpływ warstwa zbrojąca (dlatego w pewnych sytuacjach stosuje się siatkę pancerną lub dwie warstwy siatki) oraz rodzaj i parametry termoizolacji. Dlatego bardziej miarodajne jest mówienie o odporności systemu ETICS na uszkodzenia mechaniczne.

Paroprzepuszczalność (dyfuzyjność dla pary wodnej) – to cecha pożądana (im wyższa tym lepiej – umożliwia dyfuzję pary wodnej z przegrody na zewnątrz – patrz tabela 2). Parametr ten ma bezpośredni związek z porażeniem biologicznym elewacji oraz procesami destrukcyjnymi.

Rzeczywisty opór dyfuzyjny dla różnych tynków – nawet na bazie tego samego rodzaju żywicy – może być różny.

Odporność na porażenie biologiczne – to zdolność do hamowania rozwoju mikroorganizmów na powierzchni tynku elewacyjnego (lub farby). Jest ona wypadkową stopnia zhydrofobizowania powierzchni, nasiąkliwości (tab. 3), stopnia pH wyprawy tynkarskiej, stopnia rozwinięcia powierzchni tynku oraz rodzaju i jakości znajdujących się w tynku biocydów.

Jaki tynk na jakie podłoże? 

Tynki i farby wysoce hydrofobizowane (zwłaszcza przy użyciu siloksanów) mają zdolność do dużej zmiany napięcia powierzchniowego, co przekłada się na niską nasiąkliwość (odporność na zawilgocenie) i efekt samooczyszczania (zmywanie zanieczyszczeń i zarodników). Efekt ten nie jest „wieczny” i zależy od rodzaju, jakości i ilości hydrofobizatorów. Typowe hydrofobizatory (silikonowe) podlegają po około 2 latach degradacji pod wpływem promieniowania UV. Równie istotna jest struktura powierzchni. Grubość warstwy tynku zazwyczaj wynosi 1,5–2 mm, przy czym w stosie okruchowym (zwłaszcza tynków nakładanych w cieńszej warstwie) znajdują się tzw. ziarna fakturujące (o dużej średnicy). Ziarna te, szczególni, gdy jest ich dużo, mogą powodować powstawanie „dziurek”. Jest to efekt związany z osiadaniem wysychajacej dyspersji w przestrzeniach pomiędzy wspomnianymi ziarnami fakturującymi (fot. 2). Tak rozwinięta struktura sprzyja wnikaniu pomiędzy ziarna odrobinek kurzu i zarodników, które nie będą mogły być wymywane podczas opadów. Na powstawanie tego efektu ma także wpływ rodzaj i ilość użytych dyspersji polimerowych oraz powstałe w trakcie eksploatacji mikrospękania.

Kreowanie parametrów wpływających na trwałość i wygląd, związane także z odpornością wyprawy elewacyjnej na porażenie biologiczne, nie może ograniczać się do wyżej opisanych właściwości czy cech. Tereny szczególnie narażone na porastanie to przede wszystkim obszary, na których przez dłuższy czas utrzymuje się wysoka wilgotność powietrza oraz wysoka zawartość kurzu, pyłków roślin i zarodników różnego rodzaju mikroorganizmów, które osiadają na ścianach budynku (tereny leśne, przy zbiornikach wodnych, przemysłowe). Do rozwoju potrzebują one tylko odrobiny pożywienia (organiczne składniki kurzu, organiczne składniki farb lub tynków), wilgoci oraz światła (tylko w przypadku alg). Utrzymywanie się wilgoci w ścianach w miejscach mniej nasłonecznionych, np. od strony północnej i przy niewielkim ruchu powietrza, przyspiesza pojawianie się glonów i grzybów rozkładu pleśniowego na elewacjach. Wierzchnia warstwa elewacji musi być w związku z tym skutecznie zabezpieczona przed rozwojem mikroorganizmów. Bardzo istotne, żeby cecha ta była potwierdzona badaniami, gdyż środki biobójcze są jednymi z najdroższych surowców. Dlatego często cecha ta jest „tłumaczona” innymi parametrami.

Trwałość i stopień zabezpieczenia, oprócz wpływu powyżej opisanych cech i właściwości, będzie z jednej strony zależał od jakości i stężenia biocydów, czyli stosowanych przez producenta odpowiednich dodatków biobójczych, a z drugiej – od intensywności ich wymywania podczas opadów atmosferycznych. Szczególnie niebezpieczne są długotrwałe, nawet niekoniecznie intensywne opady, które powodują całkowite zamoknięcie tynku. Biocyd działa skutecznie tylko wtedy, gdy jego stężenie jest wyższe niż tzw. stężenie krytyczne. W produktach fasadowych stosowane są dwa rodzaje biocydów: in-can, które zabezpieczają produkt w trakcie przechowywania w nienaruszonym opakowaniu oraz powierzchniowo czynne, chroniące wyroby już po aplikacji.

Tynki silikonowe łączą dodatnie cechy wyrobów silikatowych (bardzo dobra dyfuzja) oraz akrylowych (niewielka nasiąkliwość). Wysoki poziom hydrofobizacji oraz szczelność struktury zabezpieczają powłoki przed wymywaniem zawartych w nich biocydów (są to tynki z górnej półki cenowej, stosowanie w składzie biocydów zwykle jest standardem, choć należy to jednoznacznie ustalić).

Dodatkowo, jeżeli w składzie znajdują się kapsułowe środki biocydowe, to zabezpieczają one elewację przed korozją biologiczną przez wiele lat, uzupełniając poziom biocydów w wyprawie elewacyjnej po intensywnych opadach deszczu i zamoknięciu elewacji. Tego typu powłoki są rekomendowane do zastosowań we wszelkiego typu obiektach, niezależnie od ich lokalizacji, sąsiedztwa, kształtu. Na rynku dostępne są tynki strukturalne posiadające potwierdzoną badaniami odporność na porażenie biologiczne (jest to badanie dotyczące skuteczności środków biocydowych również po długotrwałych opadach deszczu).

Tynki mineralne, ze względu na spoiwo cechują się najwyższą nasiąkliwością, jednak ze względu na wysoką alkaliczność (pH > 12) nie wymagają stosowania dodatków biocydowych – wysokie pH zapewnia odporność na porażenie przez grzyby pleśniowe i algi. W zależności od lokalizacji obiektu (sąsiedztwo zbiorników wodnych, terenów leśnych – ekspozycja na zanieczyszczenia) oraz ekspozycji na słońce (czynnikiem sprzyjającym rozwojowi porażenia biologicznego jest zacienienie) mogą wymagać malowania farbami elewacyjnymi. Dlatego spotyka się tynki barwione w masie (nie przeznaczone do malowania – z dodatkiem hydrofobizatorów) oraz tynki bezwzględnie przeznaczone do malowania. Tynki mineralne wyróżniają się bardzo wysoką dyfuzją dla pary wodnej co zmniejsza ryzyko kondensacji międzywarstwowej.

Tynki silikatowe są pod względem cech i właściwości dość podobne do tynków mineralnych. Są jednak od nich mniej nasiąkliwe, pomimo tego nie są zalecane do stosowania na terenach silnie zurbanizowanych, w bezpośrednim sąsiedztwie dróg o intensywnym ruchu itp. Ze względu na wysokie pH są odporne na porażenie biologiczne (naturalna ochrona przed korozją biologiczną). Są także dyfuzyjne dla pary wodnej.

Tynki akrylowe cechują się niską nasiąkliwością i elastycznością. Stosowanie w ich – składzie hydrofobizatorów nie jest regułą. Ze względu na pH rzędu 7–8 powinny być zabezpieczane dodatkami biobójczymi. Wysoki opór dyfuzyjny wyklucza ich stosowanie na wełnie mineralnej, a w systemach z EPS-em sprzyjają kondensacji międzywarstwowej. Są rekomendowane do zastosowań w typowych lokalizacjach budynków. Na obszarach silnie zagrożonych korozją biologiczną powinny być stosowane produkty silikatowe lub silikonowe, a akrylowe należy wykluczać.

Ocieplanie budynków istniejących

Dokumentacja projektowa (jeżeli w ogóle jest przewidziana), to nie „kilka rysunków” i ich lakoniczny opis. Nie to jest najważniejsze.

Istotą ocieplenia jest zmniejszenie przepływu ciepła pomiędzy pomieszczeniami wewnętrznymi i powietrzem zewnętrznym. Należy jednak pamiętać, że nigdy nie dotyczy to samego ciepła, lecz ciepła i wilgoci. Rozkład temperatur w ścianie zależy od temperatury zewnętrznej i wewnętrznej, oporów przejmowania ciepła oraz oporów cieplnych każdej warstwy przegrody. Jednak w powietrzu znajduje się zawsze pewna ilość pary wodnej, która dyfunduje przez przegrodę. Ilość wilgoci przenikająca przez przegrodę zależy od wilgotności względnej powietrza wewnątrz i na zewnątrz oraz oporów dyfuzyjnych warstw przegrody. W związku z tym należy tak dobrać warstwy systemu, aby można było wyeliminować możliwość zawilgocenia wnętrza przegrody na skutek powstania płaszczyzny bądź strefy kondensacji. Porażenie biologiczne (fot. 3) może mieć kilka przyczyn. Do najczęściej spotykanych zaliczyć należy pojawienie się kondensacji w wierzchniej warstwie płyt termoizolacyjnych i w warstwie zbrojącej. Trzeba sprawdzić, w której warstwie pojawi się kondensacja, jaka jest ilość kondensatu i jak wpłynie ona na parametry i funkcję danej warstwy oraz czy zawilgocony styropian wyschnie i nadal będzie miał wymaganą ciepłochronność?

Podstawą będzie wykonanie obliczeń przez specjalistę (rzeczoznawcę lub projektanta), który przeanalizuje rzeczywiste warunki brzegowe (inne będą dla pomieszczeń typu łazienka a inne dla pokoi mieszkalnych) i oceni ocieplaną przegrodę pod względem nie tylko cieplnym, ale i wilgotnościowym. 

Problematyczna w budynkach istniejących jest np. likwidacja mostka termicznego przy oknach. Grubość termoizolacji ościeży okiennych zwykle wynosi kilka centymetrów, co w porównaniu z grubością termoizolacji ścian jest wartością małą. Zmniejszenie strat ciepła przez wspomniany mostek termiczny wymaga zastosowania albo grubszej warstwy termoizolacji ościeża (co jest technicznie niemożliwe ze względu np. na sposób obsadzenia okien), albo materiału o znacznie mniejszym współczynniku przewodzenia ciepła, np. pianki fenolowej (na rynku dostępne są tego typu rozwiązania ze stosowną oceną techniczną). Dlatego w obliczeniach współczynnika U należy uwzględniać mostki termiczne, a nie tylko ścianę jednorodną. Docieplenie musi być tak zaprojektowane, aby eliminowało lub minimalizowało mostki termiczne. Są to obszary o niższym oporze cieplnym i można je ogólnie podzielić na dwie kategorie: mostki materiałowe – np. połączenia ceglanych ścian z żelbetowymi wieńcami, połączenia żelbetowych słupów szkieletowej konstrukcji z wypełnieniem ściany (występują materiały o różnych właściwościach ciepłochronnych) oraz mostki geometryczne (różna powierzchnia wewnętrzna i zewnętrzna, np. narożniki). Z powyższego powodu dokumentacja musi być odpowiednio uszczegółowiona i powinna podawać także poprawny sposób wykonstruowania detali, np. ocieplenia strefy przybalkonowej, przyokiennej, cokołowej, przy dachu, ocieplenia narożników, parapetów, rolet, itp. Rozwój grzybów pleśniowych najwcześniej uwidacznia się właśnie w obszarze występowania przynajmniej dwóch liniowych mostków termicznych (np. styk ściana – strop/balkon/taras, narożnik pomieszczenia). Oznacza to, że istotny wpływ może tu mieć przyjęte rozwiązanie konstrukcyjne balkonu/tarasu/dachu. Nie zawsze jest możliwość kompleksowego ocieplenia np. połaci balkonowych, dlatego tak istotna jest wcześniejsza analiza izoterm w układzie 2D czy nawet 3D.

Nie jest to jednak jedyna przyczyna takiego stanu rzeczy. W budynkach istniejących prace nie ograniczają się jedynie do dociepleń lecz także do wymiany okien. Skutkuje to wymianą starych nieszczelnych okien na nowe, zwykle szczelne, co przy braku skutecznej wentylacji (pierwotnie zapewniały ją właśnie nieszczelne okna) i wietrzenia pomieszczeń, zwłaszcza przy zakręconych kaloryferach, na tyle może zmienić warunki cieplno-wilgotnościowe pomieszczenia, że doprowadzi do powierzchniowej kondensacji wilgoci i rozwoju grzybów pleśniowych. Tego typu problemów pozwoli uniknąć rzetelna analiza cieplno-wilgotnościowa.

Ocieplenie na ocieplenie

Jeszcze inaczej należy podejść do kwestii docieplenia uprzednio ocieplonego budynku. System docieplający uprzednio ocieploną ścianę (wspomniany ETICS na ETICS) mocowany jest do pierwotnego systemu (rys. 2).

Technologia wykonania ocieplenia na ocieplenie polega na umocowaniu do istniejących, ocieplonych ścian, od zewnątrz, dodatkowego warstwowego układu dociepleniowego (rys. 2)., zgodnie z oceną techniczną (krajową lub europejską), przewidującą takie zastosowanie. Układ ten składa się z materiału do izolacji cieplnej (zazwyczaj styropian, rzadziej wełna), warstwy zbrojonej wykonanej z zaprawy klejącej i siatki zbrojącej, warstwy wyprawy tynkarskiej oraz dekoracyjnej powłoki malarskiej (opcjonalnie). Płyty termoizolacyjne mocowane są zaprawą klejącą i łącznikami mechanicznymi.

Stosowanie łączników mechanicznych jest obowiązkowe niezależnie od wysokości budynku. Jako podłoże zawsze powinna być traktowana warstwa materiału konstrukcyjnego ściany zewnętrznej budynku, a nie warstwa istniejącego ocieplenia. Łączniki powinny zatem przechodzić przez wszystkie warstwy istniejącego ocieplenia. Należy to uwzględnić podczas projektowania i doboru łączników mechanicznych.

Przed zastosowaniem systemu ETICS na ETICS konieczne jest wykonanie kompleksowej oceny technicznej istniejącego systemu, ze szczególnym uwzględnieniem oceny przyczepności istniejącej termoizolacji do podłoża oraz weryfikacją użycia i nośności istniejących łączników mechanicznych. Bezwzględnym wymogiem jest mocowanie pierwotnej termoizolacji metodą obwodowo-punktową lub całopowierzchniowo. Stwierdzenie mocowania bez obwodowego paska (fot. 4) jest bezpośrednią przesłanką do demontażu pierwotnego ocieplenia. Bardzo ważną rzeczą jest zidentyfikowanie ewentualnych mostków termicznych, zarówno materiałowych, jak i geometrycznych tak, aby projektowane ocieplenie je likwidowało.

Dokumentacja musi zawierać opis ewentualnych uszkodzeń (nie determinujących demontażu) istniejącego ocieplenia z podaniem przyczyn i sposobu naprawy). Chodzi tu o występowanie rys, spękań, uszkodzeń mechanicznych, złuszczeń, odprysków, przebić, itp. (fot. 5, fot. 6). Na podstawie odkrywek i badań należy ustalić grubość i stan płyt termoizolacyjnych, rodzaj, liczbę i umiejscowienie łączników mechanicznych oraz ich nośność, poprawność klejenia płyt (rozmieszczenie zaprawy klejącej, efektywna powierzchnia klejenia), przyczepność międzywarstwową elementów systemu, itp. Stwierdzenie, że tynki cienkowarstwowe i/lub wymalowania muszą być stabilne i nie łuszczące się jest niedopuszczalne. Istotna jest rzeczywista przyczepność wspomnianych wypraw elewacyjnych.

Pierwotna termoizolacja musi być sucha, a końcowy układ warstw nie może prowadzić do zawilgacania na skutek kondensacji międzywarstwowej. Ten wymóg nie tylko wymusza sprawdzenie stanu pierwotnej termoizolacji, ale także wykonanie kompleksowych obliczeń cieplno-wilgotnościowych, wykluczających dla projektowanego układu niebezpieczeństwo wystąpienia wspomnianej kondensacji. Dlatego niewystarczające jest obliczenie tylko współczynnika U, do czego sprowadza się większość projektów. Układ warstw systemu ETICS z punktu widzenia fizyki budowli jest dość niekorzystny. Niski opór dyfuzyjny części konstrukcyjnej (wewnętrznej) oraz relatywnie wysoki warstw termoizolacyjnych i elewacyjnych jest przyczynkiem do powstania ryzyka kondensacji. Przyjmując wewnątrz typowe warunki cieplno--wilgotnościowe jak dla mieszkań (temperatura +20°C i wilgotność powietrza 55%) a na zewnątrz średniomiesięczne temperatury i wilgotności zwykle do kondensacji miedzywarstwowej nie dojdzie. Może się ona jednak pojawić przy temperaturze zewnętrznej np. -6ºC i wilgotności powietrza 87% (jest to zakres poniżej obszaru średniomiesięcznego dla sporej części kraju). Jeżeli dodatkowo zastosuje się tynk o wysokim oporze dyfuzyjnym (np. akrylowy) oraz dyspersyjną masę do warstwy zbrojącej to ryzyko kondensacji rośnie.

Dokumentacja techniczna musi w tym przypadku określać co najmniej:

• opis i ocenę sposobu przygotowania podłoża (istniejącej wyprawy elewacyjnej),
• sposób mocowania płyt termoizolacyjnych do podłoża (wyprawy elewacyjnej) i ich układ (płyty termoizolacyjne systemu wtórnego nie powinny się pokrywać z płytami ocieplenia pierwotnego – przesuniecie spoin pomiędzy płytami). Bezwzględnie wymagane jest powtórzenie istniejących dylatacji w podłożu i ociepleniu,
• rodzaj, ilość i rozmieszczenie łączników mechanicznych; długość łączników powinna być sumą całkowitej grubości starego ocieplenia oraz projektowanego, nowego materiału izolacyjnego, przy czym rozmieszczenie oraz głębokość zakotwienia w podłożu mineralnym musi być ściśle określona w projekcie technicznym ocieplenia. Stosować należy łączniki, z trzpieniem stalowym zabezpieczonym antykorozyjnie (lub ze stali nierdzewnej),
• sposób wykonania detali i miejsc szczególnych.

Tych danych, w połączeniu ze szczegółowymi obliczeniami cieplno-wilgotnościowymi (nie tylko cieplnymi) należy żądać od architekta lub zlecić dodatkowo opracowanie stosownych detali nie producentowi systemu, a faktycznemu specjaliście.

Styropian a współczynnik przewodzenia ciepła 

Na koniec jeszcze kilka słów na temat styropianu (czy w ogóle termoizolacji). Przyjęty do obliczeń współczynnik przewodzenia ciepła λ [W/(m·K)] musi odpowiadać nie warunkom laboratoryjnym lecz rzeczywistym. Dlatego rozróżnić należy dwie wartości współczynnika przenikania ciepła λ:

• deklarowaną, czyli wartość oczekiwaną, oszacowaną na podstawie danych pomiarowych w warunkach odniesienia w zakresie temperatury i wilgotności, podaną dla ustalonej frakcji populacji i poziomu ufności oraz odpowiadająca rozsądnie przyjętemu okresowi użytkowania w normalnych warunkach. To ta wartość, którą „chwalą się” producenci;
• obliczeniową, dla określonych zewnętrznych lub wewnętrznych warunków, które mogą być uważane za typowe przy zastosowaniu materiału w elemencie budowlanym.

Te dwie wartości znacznie się różnią od siebie, przykładowo, producenci płyt styropianowych EPS deklarują współczynnik przewodzenia ciepła λ wynoszący nawet 0,031 W/(m·K). Do obliczeń należy przyjmować wyłącznie wartość obliczeniową podawaną przez literaturę techniczną lub z uwzględnieniem współczynników konwersji dokonać przeliczenia na wartość obliczeniową.

Przykładowo, obliczeniowy współczynnik przewodzenia ciepła λ wg danych Zakładu Fizyki Cieplnej ITB ([podaję za [7]) dla styropianu wynosi od 0,036 do 0,045 W/(m*K).  

Literatura

1. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo budowlane, DzU 2021 poz. 2351
2. DIN 4108-3:2014-11 Wärmeschutz und Energie-Einsparung in Gebäuden – Teil 3: Klimabedingter Feuchteschutz; Anforderungen, Berechnungsverfahren und Hinweise für Planung und Ausführung
3. Obwieszczenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 8 kwietnia 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, DzU 2019 poz. 1065
4. Instrukcja nr 447/2009 – Złożone systemy izolacji cieplnej ścian zewnętrznych budynków Zasady projektowania i wykonywania, ITB, 2009
5. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót. Zabezpieczenia i izolacje. Zeszyt 8: Złożone systemy ocieplenia ścian zewnętrznych budynków (ETICS) z zastosowaniem styropianu lub wełny mineralnej i wypraw tynkarskich, ITB, 2020
6. Warunki techniczne wykonawstwa, oceny i odbioru robót elewacyjnych z zastosowaniem ETICS Stowarzyszenie na Rzecz Systemów Ociepleń, 2019
7. Dylla A. – Fizyka cieplna budowli w praktyce. Obliczenia cieplno-wilgotnościowe, PWN, 2015
8. Klemm P. (red) – Budownictwo ogólne. T. 2. Fizyka budowli, Arkady, 2005
9. Pawłowski K. – Projektowanie przegród zewnętrznych budynków o niskim zużyciu energii. Grupa Medium 2021